در تحقیق در مورد این امر که اسلام از اساس چیست و چه معنای اصولی بر آن مرتبط است، در گشت و گذاری در قرآن به هشت آیه برمی خوریم که در آن، از کلمه اسلام استفاده و پیرامون آن توضیحاتی ارائه شده است، اما آنچه مورد نظر ما می باشد یعنی مفهوم کلمه اسلام، تنها یک آیه می باشد که به این امر پرداخته است، مابقی آیات از جمله آیات زیر تنها جنبه شریعت دینی به نام اسلام را مد نظر قرار داده است. گرچه همان نیز بی ارتباط با مفهوم زیربنایی کلمه اسلام نیست. س
آلعمران : ۸۵ وَ مَنْ يَبْتَغِ غَيْرَ الْإِسْلامِ ديناً فَلَنْ يُقْبَلَ مِنْهُ وَ هُوَ فِي الْآخِرَةِ مِنَ الْخاسِرينَ
المائدة : ۳ .... الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دينَكُمْ وَ أَتْمَمْتُ عَلَيْكُمْ نِعْمَتي وَ رَضيتُ لَكُمُ الْإِسْلامَ ديناً
الصف : ۷ وَ مَنْ أَظْلَمُ مِمَّنِ افْتَرى عَلَى اللَّهِ الْكَذِبَ وَ هُوَ يُدْعى إِلَى الْإِسْلامِ وَ اللَّهُ لا يَهْدِي الْقَوْمَ الظَّالِمينَ
مقدمتن باید دانست، در این مقاله کوتاه هدف آن است که قدری این مفهوم شکافته شود و در این گذر ما نیز بتوانیم نظر خود را در این مورد در اختیار علاقمندان قرار دهیم، زیرا در هر حال دین مربوط است به انسانها و هرکس موظف است، خود در درک آن بکوشد و حقیقت آن را استنباط کند. س
در این راستا، همانطور که گفته شد، به تنها آیه ای که در این زمینه برمی خوریم آیه نوزدهم از سوره آل عمران است. در این آیه چنین آمده است:س
س " إِنَّ الدِّينَ عِنْدَ اللَّهِ الْإِسْلامُ وَ مَا اخْتَلَفَ الَّذينَ أُوتُوا الْكِتابَ إِلاَّ مِنْ بَعْدِ ما جاءَهُمُ الْعِلْمُ بَغْياً بَيْنَهُمْ وَ مَنْ يَكْفُرْ بِآياتِ اللَّهِ فَإِنَّ اللَّهَ سَريعُ الْحِسابِ "س
معنی ارائه داده شده برای قسمت اول این آیه چنین است: س
به يقين دين در نزد خداوند همان اسلام است،........ س
در بررسی ترجمه های گوناگون از افراد متفاوت، به سهولت در می یابیم که متاسفانه در بیشتر موارد، تفسیر بجای ترجمه قرار گرفته است و اگر اشخاص، خودشان به زبان عربی اِشراف نداشته باشند در درک حقیقت آن آیه دچار اشکال خواهند شد. برای نمونه به چند ترجمه (در واقع تفسیر) از آیه فوق توجه فرمایید: س
;س [ ترجمه از شهفور بن طاهر اسفراین
كه دين پسنديده نزد خداى تعالى مسلمانى است، و خلاف نكردند آن كسانى كه داده بودند ايشان را كتاب مگر از پس آنكه آمد با ايشان علم يعنى تورات از حسد و طلب رياست ميان ايشان، و آن كسى كه كافر شدند به حجّتهاى خداى تعالى، خود خداى تعالى زود شمار است وى را حاجت نيست به تفكّرو انديشيدن ] س
در این ترجمه در چندین جا، مترجم استنباط و عقیده خود را نیز به ترجمه افزوده است . فقط برای نمونه به سه مورد از آنچه گفته شد بسنده می شود و برای اجتناب از طولانی شدن مطلب، از باقی موارد صرفنظر می شود:س
س ۱ -کلمه پسندیده در متن عربی آیه وجود ندارد. س
س ۲ -همینطور کلمه اسلام به مسلمانی تبدیل شده است که این خود می تواند بر فهم آن تاثیر بگذارد. س
س ۳ - در متن عربی آیه هیج اسمی از تورات و طلب ریاست مابین آنها نیامده است. س
. و موادری دیگر از این دست
س [ ترجمه پورجوادی ، كاظم پورجوادى
دين نزد خدا اسلام است و اهل كتاب پس از پى بردن به حقانيت آن، از روى حسد با يكديگر اختلاف كردند خداوند به زودى به حساب كسى كه آياتش را انكار كند خواهد رسيد ] س
به نظر می رسد این ترجمه از تمیزترین ترجمه های ارائه داده شده باشد. س
س [ ترجمه حلبی ، علی اصغر حلبی
براستى كه دين نزد خدا اسلام است و اختلافى كه ميان اهل كتاب ظهور كرد از راه حسد[و سودجويى] بود، پس از اينكه علم به ايشان رسيد و آن كس كه به آيات خدا كافر شود،خدا زود شمار است ] س
س [ ترجمه از تفسیر جامع ، محمد ابراهيم بروجردى
همانا دين پسنديده نزد خدا آئين اسلام است و مخالفت ننمودند يهود و نصارى در آن مگر آنكه به حقانيت اسلام آگاه بودند و خلاف نكردند مگر از جهت بخل و حسد و هركسى بآيات خدا كافر شود همانا بداند كه خدا بزودى بحساب او خواهد رسيد ] س
در اینجا نیز کلمه پسندیده و آئین ، یهود ، نصاری و... به ترجمه اضافه شده اند.س
س [ ترجمه از تفسیر عاملى ، ابراهيم عاملى
البته كيش درست به پيشگاه خداوند همين اسلام است و دودستگى و ناسازگارى يهوديان و مسيحيان با آنكه حقيقت را به آنها آموختند(و دانستنى بدانستند)از آن روى بود كه سركش و فزونخواه با يكديگرند و هركه (چنين باشد)و به نشانه هاى خداوندى كافر شود او زود به شمار كارش رسد ] س
در اینجا گذشته از مشکلات دیگر ، از ناسازگاری یهودیان و مسیحیان سخن به میان آورده شده است در صورتی که چنین چیزی در متن عربی وجود ندارد و در بهترین حالت می تواند استنباط مترجم باشد که در این صورت لازم بود این قسمت در داخل پرانتز می آمد تا تفسیر از ترجمه مجزا شود. س
در ترجمه کلمه " اسلام" همه محققین و پژوهشگران متفق القول می باشند که این واژه به مفهوم تسليم شدن به امر خداست . از این رو می توان نتیجه گرفت که منظور از ارائه این قسمت از آیه آنست که: س
س " آيين حقيقى در پيشگاه خدا همان تسليم شدن در برابر فرمان او است،" س
برای اثبات نظریه فوق دو دسته استدلال زیر لازم می آید: س
الف ) قرآن
در آیه ۶۷ از سوره آل عمران آمده: س
س " مَا کاَنَ إِبْرَاهِیمُ یهَُودِیًّا وَ لَا نَصْرَانِیًّا وَ لَاکِن کاَنَ حَنِیفًا مُّسْلِمًا وَ مَا کاَنَ مِنَ الْمُشْرِکِین" س
ترجمه آن: س
س " ابراهیم نه یهودى بود و نه نصرانى بلکه موحّدى خالص و مسلمان بود و هرگز از مشرکان نبود. " س
بدیهی است در زمان ابراهیم هنوز دین اسلام وجود نداشت که خداوند او را مسلمان بخواند. در اینجا فقط می توان یک مفهوم برای آن در نظر گرفت و آن، متابعت ابراهیم در اجرای فرامین خداست. س
ب ) تفاسیر و نظر مفسرین بزرگ اسلام
- محمد حسین طباطبائی (علامه طباطبائی) در المیزان جلد اول، صفحه ۴۵۴
س " انسان متصف به وصف اسلام، انسانی است که نسبت به هر سرنوشتى که از ناحیه خداى سبحان برایش تعیین می شود، چه سرنوشت تکوینى، از قدر و قضاء و چه تشریعى از اوامر و نواهى و غیر آن مطیع و تسلیم باشد. "
و یا
س ....شاید بتوان گفت مناسبت میان معنای اصطلاحی و معنای لغوی اسلام این است که دین اسلام سراسر طاعت و تسلیم در برابر خداوند و پذیرش و انقیاد اوامر، بدون هیچ گونه اعتراضی است. س
مبادی الاسلام، صفحه ۷
همچنین
واژه "اسلام" مصدر باب افعال از "س ل م" به معنای صحت، عافیت و دوری از هر گونه عیب، نقص و فساد است و در باب افعال به معنای "انقیاد، اطاعت و امتثال امر و نهی بدون هیچ گونه اعتراض"است. س
النکت و العیون، (تفسیرماوردی)، جلد اول، صفحات ۳۷۹ – ۳۸۰
از مجموع آنچه گفته شد می توان چنین نتیجه گرفت که اسلام به مفهوم اطاعت از امر خداست و مربوط به یک دین خاص نیست. حال با استفاده از آرگومت فوق می توانیم به بحث مورد نظر خودمان بپردازیم. س
تا اینجا همه با ما هم عقیده خواهند بود که باید به اوامر خدا گردن نهاد، اما اشکال از همینجا شروع می شود . این بدان مفهوم است که باید به این سئوال پاسخ داده شود که اوامر خدا چه هستند و چگونه باید بدانها دست یافت؟ س
اگر از یک مسلمان در این رابطه سئوال شود، وی یقینن جواب خواهد داد که اوامر خدا همان اوامریست که مورد تایید فقه اسلامی می باشد. اما در اینجا نیز هنوز مشکل حل نشده است زیرا در میان دو دسته بزرگ از مسلمانان، یعنی شیعه و سنی گذشته از اختلافات دیگر یک امر بسیار مهم وجود دارد که می توان رد و یا قبول آن را جزو اساس دین در نظر گرفت و آن مسئله امامت است که شیعه آن را جزو لاینفک دین می داند و سنی به آن معتقد نیست. این بدان مفهوم است که برای یک شیعه، گردن نهادن به امر خدا همان گردن نهادن به احادیث بجامانده از امامان شیعه نیز است. گذشته از آنکه برخی از این احادیث جعلی می باشند. و این در حالی است که سنی ها از اصل این مطلب را باطل دانسته و معتقدند دلیل قرآنی برای سیستم دوازده امامی و مسئله امامت موجود نیست. س
در دین مسیحیت نیز وضع به همین منوال است. یعنی حداقل، بحث بر سر قبول و یا رد تثلث مابین کاتولیک و بسیاری از مذاهب دیگر مسیحی است.س
ناگفته پیداست که در ادیان و نِحله های دینی و عقیدتی دیگر، اوامر خدا به مطالبی دیگر اطلاق می شوند که لزومن با جهانبینی اسلامی و مسیحی ارتباط چندانی ندارند. س
در ادامه بحث، باید به یاد داشت مقصود، یادآوری اختلاف مابین ادیان یا مذاهب منشعب از آنها نیست بلکه هدف آنست که راهی بیابیم که بر آن اساس همه ادیان و تفکرات، تحت پوشش قرار گیرند، تا از این راه اختلاف مابین ادیان از بین برود. زیرا در هر حال خدا یکی است .س
در این راستا می توان مسئله را از دو جهت مورد بررسی قرار داد: س
اول: گردن نهادن به امر خدا بطور خاص
در شماره گذشته (هفدهم) این فصلنامه، مقاله ای تحت عنوان «او و ما» ارائه شد که در آن این امر مورد بررسی قرار گرفت که خدا ازهر کس در حد درک و آموخته هایش انتظار دارد. اگر با این مطلب موافق باشیم ، در اینصورت هر کس در هر مذهبی قرار دارد، اگر از روی عقیده و با خلوص نیت و نه از روی خودنمایی و هوای نفس، به آموخته هایش عمل کند، در واقع به امر خدا ، تا آن حد که او فهمیده، گردن نهاده است و از نظر خدا، مسلمان تلقی می شود. دیگر آنکه آیا سه وعده نماز به طریق شیعیان و یا پنج وعده به سبک سنیها بجای می آورد، محلی از اعراب نخواهد داشت ، زیرا فرضن اگر فقط یکی از این دو سبک درست باشد، بازهم افراد تابع آن مذهب مورد نکوهش قرار نخواهند گرفت زیرا آنها در محیطی که در آن قرار گرفته اند، آنطور آموخته اند و بیش از آن برایشان مقدور نبوده است. بدیهی است اگر کسی در طول تاریخ یک عمل نادرست را بدعت گذاشته باشد، این اوست که پاسخگو است و نه متابعین. س
این امر در مورد همه ادیان معتبر است .س
دوم : گردن نهادن به امر خدا بطور عام
استاد الهی در عرض سالهای متمادی تحقیق و پژوهش در امر دین و عرفان که بیش از پنجاه سال بطول انجامید، به این نتیجه مهم دست یافت که همه ادیان رسمی در اصول خود مشترک می باشند و آنچه آنها را از یکدیگر متمایز می سازد فروعات است و نه اصول. او ماحصل تحقیقات خود در این زمینه را در قالب اصول عقاید ، در ۱۲ بیت شعر ارائه داد. این اصول که در مقاله ای دیگر بدان پرداخته شده است، گذشته از دیگر مطالب، عصاره همه آنچیزی است که ادیان، مشترکن بدان اعتقاد داشته بر آن صحه می گذارند.س
الف) اعتقاد به خدایی منحصر بفرد
با مطالعه دقیق آثار استاد الهی، برای این اصل می توان دو تبصره کلی در نظر گرفت.س
این خدا، خالق همه موجودات و ممکنات همه پهنه هستی است و همه آنچه را آفریده یکسان دوست دارد و به همه بطور یکسان توجه دارد. تنها چیزی که درجه قرب و بعد ما به او را تعیین می کند، درجه سیرکمال ماست.س
این خدا برنامه ای را برای ایجاد جهان هستی در نظر گرفته است که بسیار منطقی و قابل قبول و ضمنن علمی است.س
ب) هرآنچه برای خودت نیک می دانی و در جهت جلب و جذب آن برای خودت می کوشی، برای دیگران نیز بخواه و برای آنها نیز همین کوشش را انجام بده. و در جهت عکس ، هر آنچه برای خودت بد و مضر می دانی برای دیگران هم آن را بد بدان و هرآنچه نمی خواهی با تو انجام دهند با دیگران انجام نده.س
پ) کوشش کن بفهمی برای چه به این دنیا آمده ای، در این موجودیتت چه وظیفه ای بر عهده داری و بعد از مرگ به کجا خواهی رفت و چه خواهد شد.س
آنچه فوقن آمد، عمده آنچیزی است که با دانستن آن و گردن نهادن به آن و یقینن اجرای آن، امر تسلیم و گردن نهادن به خدا تامین می شود. پس لزومی ندارد که شخص از دین خود انصراف دهد و به دینی دیگر درآید تا بتواند مسلمان به مفهوم قرآنی آن تلقی شود زیرا با انجام آنچه فوقن آمد، وی در هر دین و آیینی باشد، مسلمان واقعی و حقیقی تلقی خواهد شد و پس از گذار از مراتب کمال روحی به آنجا که برای او در نظر گرفته اند خواهد رسید.س
درک و فهم این امر بطور قطع و یقین به اختلافات مابین ادیان پایان خواهد داد، زیرا زمانیکه این امکان وجود دارد که با انجام این سه اصل همه مسلمان شوند، در اینصورت این دین با آن دین تفاوتی ندارد و اگر قرار است مسلمان حقیقی به بهشت! برود ، بودایی ، زرتشتی، هندو، کلیمی ، مسیحی و دیگران نیز به همانجا خواهند رفت. س
باید توجه داشت این سری مقالات، تنها بصورت اجمال و روبنایی و در حد یک اشاره مورد بررسی قرارگرفته اند. در صورت لزوم، می توان به بحثهای عمیق تر وارد شد.س
پایان قسمت دوم
............................................
تحقیق و پژوهش: فرامرز تابش
منابع: رجوع شود به بخش منابع و مستندات
..........................................
موضوع قسمت سوم:س
موسیقی و قرآن
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر